Νετρίνα από το υπερπέραν

Η «σύλληψη» κοσμικών νετρίνων στους πάγους της Ανταρκτικής σημαίνει την απαρχή μιας νέας επιστήμης: της αστρονομίας νετρίνων. Ισως όμως στα βάθη της θάλασσας, έξω από την Πύλο, να είχαμε καλύτερα αποτελέσματα...

Το «γεγονός 20» του IceCube σε καλλιτεχνική απεικόνιση. Είχε την υψηλότερη ενέργεια, 1.140,8 TeV, και οι επιστήμονες το έχουν ονομάσει χαϊδευτικά «Ερνι». Φωτογραφία: IceCube Collaboration

 

 

Πριν από περίπου δύο εβδομάδες η ερευνητική ομάδα του τηλεσκοπίου IceCube στην Ανταρκτική ανακοίνωσε με ένα άρθρο στην επιθεώρηση «Science» ότι εντόπισε 28 νετρίνα πολύ υψηλής ενέργειας – ή αλλιώς «κοσμικά νετρίνα» – προκαλώντας ιδιαίτερη συγκίνηση στην επιστημονική κοινότητα. Αν ανήκετε στο λεγόμενο «εκτός» των θετικών επιστημών κοινό ίσως σας είναι δύσκολο να συμμεριστείτε αυτόν τον ενθουσιασμό. Υπάρχουν όμως μια σειρά λόγοι που μπορούν να σας κάνουν τουλάχιστον να τον καταλάβετε. Κατ’ αρχάς τα νετρίνα αυτά, τα οποία έρχονται από το μακρινό Σύμπαν, είναι εξαιρετικά ακριβοθώρητα – οι φυσικοί τα «κυνηγούν» εδώ και δεκαετίες και αυτή είναι η πρώτη φορά που όπως φαίνεται κατόρθωσαν να τα «συλλάβουν» σε μια ικανή ποσότητα ώστε να τα παρατηρήσουν. Δεύτερον, η πολυπόθητη μελέτη αυτού του είδους των νετρίνων αναμένεται να ανοίξει μια εντελώς νέα αστρονομία, η οποία θα δει ακόμη πιο μακριά στον κόσμο μας προσφέροντας καινούργιες πολύτιμες γνώσεις. Τρίτον – και εδώ μάλλον θα συγκινηθείτε ή ακόμη και θα πληγωθείτε –, ένα τέτοιο σπουδαίο επίτευγμα θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε γίνει εδώ, στη χώρα μας. Μόνο που το πρόγραμμα που θα ήταν σε θέση να το υλοποιήσει αυτή τη στιγμή φαίνεται να έχει ναυαγήσει στα ανοιχτά της Πύλου, σε μεγάλο βαθμό λόγω... ελληνικής κακοδαιμονίας.




Είκοσι οκτώ κοσμικά νετρίνα που έκαναν επιτέλους την εμφάνισή τους στα δεδομένα του τηλεσκοπίου IceCube στην Ανταρκτική έχουν προκαλέσει ενθουσιασμό στους επιστήμονες σε όλο τον κόσμο. Αυτό όχι μόνο επειδή ουσιαστικά για πρώτη φορά «βλέπουν» τα ακριβοθώρητα σωματίδια που υπόσχονται να αλλάξουν τη ματιά μας στον κόσμο δημιουργώντας μια νέα αστρονομία, αλλά επί πλέον γιατί ορισμένα από αυτά φαίνονται να έρχονται από πάρα πολύ μακριά - πραγματικά από το… υπερπέραν.

O χαρακτηρισμός «ακριβοθώρητα» στην περίπτωση των κοσμικών νετρίνων αποκτά το πληρέστερο νόημα που θα μπορούσε να συλλάβει κάποιος. Τα σωματίδια αυτά, τα οποία δημιουργούνται από κοσμικές εκρήξεις και βίαια γεγονότα όπως η γέννηση ή ο θάνατος άστρων, γαλαξιών και μελανών οπών, ταξιδεύουν με ταχύτητα σχεδόν ίση με αυτήν του φωτός και αλληλεπιδρούν πολύ ασθενώς με την ύλη, όπως λένε οι ειδικοί. Αυτό στην «κοινή» γλώσσα σημαίνει ότι αλληλεπιδρούν ελάχιστα ή και σχεδόν καθόλου - η ύλη είναι γι' αυτά διάφανη όπως το τζάμι για το φως.

Μπορούν δηλαδή να ταξιδέψουν από τη μία άκρη του Σύμπαντος στην άλλη διαπερνώντας ό,τι συναντούν στον δρόμο τους και συνεχίζοντας ακάθεκτα την πορεία τους χωρίς παρεκκλίσεις. Ετσι, σε σχέση με τα δύο άλλα είδη «σημάτων» που μας μεταφέρουν πληροφορίες από τον κόσμο, τα φωτόνια και τα φορτισμένα σωματίδια τα οποία αλληλεπιδρούν πιο εύκολα με την ύλη και σκεδάζονται αλλάζοντας πορεία στη διαδρομή τους, τα νετρίνα είναι πολύ πιο αξιόπιστοι αγγελιαφόροι, γιατί οι πληροφορίες που μεταφέρουν είναι σχεδόν αναλλοίωτες. Είναι επίσης και πιο «μακρινές»: τα φωτόνια και τα φορτισμένα σωματίδια έχουν έναν «ορίζοντα», από κάποια απόσταση και μετά το σήμα τους «θολώνει» και δεν μας επιτρέπει να δούμε τίποτε. Τα νετρίνα όμως δεν γνωρίζουν τέτοιους περιορισμούς - αν μπορούσαμε να τα δούμε, θα αποκτούσαμε ασύλληπτες γνώσεις για τον κόσμο μας, αφού θα μπορούσαμε να φθάσουμε σχεδόν ως την αρχή του Σύμπαντος, μόλις μερικά δευτερόλεπτα μετά τη Μεγάλη Εκρηξη.

Πώς κατασκευάστηκαν οι «παγίδες» νετρίνων

Καλλιτεχνική απεικόνιση μιας πιθανής διάταξης του NESTOR στην Πύλο. Φωτογραφία: Marco Kraan/Nikhef

Σε αυτό το «αν» βρίσκεται η τεράστια δυσκολία. Ακριβώς επειδή δεν αλληλεπιδρούν σχεδόν καθόλου με την ύλη, τα σωματίδια αυτά δεν μπορούμε να τα δούμε, δεν «συλλαμβάνονται» από τους αισθητήρες μας - φυσικούς ή τεχνητούς. Πολλά τρισεκατομμύρια νετρίνα διαπερνούν κάθε δευτερόλεπτο το σώμα σας, περνούν μέσα από τη Γη και συνεχίζουν την κοσμική πορεία τους χωρίς εσείς οι ίδιοι και κανένα «συμβατικό» επιστημονικό όργανο να αντιληφθεί το παραμικρό. Η κατασκευή ενός τηλεσκοπίου νετρίνων, αν και μεγάλο όνειρο των επιστημόνων, δεν ήταν λοιπόν καθόλου εύκολη υπόθεση. Αρχισε να παίρνει σάρκα και οστά μόλις εδώ και μερικές δεκαετίες, χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας, και το NESTOR (Neutrino Extended Submarine Telescope with Oceanographic Research Project), που έχει αρχίσει να κατασκευάζεται κοντά στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, στα ανοιχτά της Πύλου, αποτελεί μία από τις πρώτες και πιο φιλόδοξες απόπειρες υλοποίησης αυτού του ονείρου.

Ολοι οι «κυνηγοί» νετρίνων θα σας πουν ότι για να μπορέσεις να «πιάσεις» ένα τέτοιο σωματίδιο χρειάζεται μεγάλος όγκος ύλης (έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες να παρατηρηθεί κάποια αλληλεπίδραση ώστε τα νετρίνα να γίνουν ορατά), ο οποίος επιπλέον θα πρέπει να είναι ανεπηρέαστος από εξωτερικές παρεμβολές όπως η κοσμική ακτινοβολία. Το ιδανικότερο σημείο θεωρείται μέσα στη γη, εκεί όμως δεν υπάρχει η δυνατότητα της εξασφάλισης του ικανού όγκου του «στόχου». Επόμενη καλύτερη λύση είναι η θάλασσα: αν κάποιος εγκαταστήσει ανιχνευτές σε μεγάλο βάθος, εξασφαλίζει «μόνωση» από το νερό που υπάρχει από πάνω ενώ παράλληλα έχει τη δυνατότητα να απλώσει τον «στόχο» του σε μεγάλη έκταση: στην περίπτωση της Πύλου, η οποία θεωρείται ιδανικό σημείο γιατί διαθέτει μεγάλο βάθος και καθαρά νερά, ο «στόχος» θα κατελάμβανε τον όγκο ενός κυβικού χιλιομέτρου (1 Χ 1 Χ 1 χιλιόμετρο) και θα είχε από πάνω του «μόνωση» 3.000 μέτρων νερού. Η τρίτη λύση είναι ο πάγος, ο οποίος όμως δεν έχει τη διαύγεια του νερού. Αυτή υιοθετήθηκε στην περίπτωση του IceCube που κατασκευάστηκε στην Ανταρκτική, επάνω στον Νότιο Πόλο, με τον ίδιο με το NESTOR όγκο «στόχου» τού ενός κυβικού χιλιομέτρου.

Η αρχή μιας καινούργιας επιστήμης

Tο τηλεσκόπιο νετρίνων IceCube έχει τοποθετηθεί ακριβώς επάνω στον Νότιο Πόλο, στην Ανταρκτική. Φωτογραφία: IceCube Collaboration


Αν και όχι τόσο υψηλών προδιαγραφών όσο το NESTOR, το IceCube προχώρησε πιο γρήγορα στην υλοποίησή του (μέχρι τώρα έχει κοστίσει 270 εκατομμύρια δολάρια). Μετά το αρχικά «άκαρπο» διάστημα που είχε αρχίσει να γεννά αμφιβολίες ως προς το κατά πόσον το τεράστιο «παγάκι» μπορεί να επιτύχει τον σκοπό του, τώρα έδωσε τα θριαμβευτικά του αποτελέσματα.

Τα 28 νετρίνα που συνέλαβαν οι ανιχνευτές του IceCube αποτελούν θρίαμβο για πολλούς λόγους. Κατ' αρχάς είναι η πρώτη φορά που «βλέπουμε» τόσο πολλά κοσμικά νετρίνα, γεγονός το οποίο επιτέλους αρχίζει να μας επιτρέπει την παρατήρησή τους - αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλοι μιλούν για «τα πρώτα κοσμικά νετρίνα» που συλλαμβάνουμε. Επιπλέον τρία από αυτά έχουν εξαιρετικά υψηλή ενέργεια, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι έρχονται από πάρα πολύ μακριά από το Σύμπαν - πρώτη φορά παίρνουμε μηνύματα από τόσο μακριά, όπως λένε οι επιστήμονες. «Είναι μια πολύ σημαντική ανακάλυψη, κατ' αρχάς επειδή υπάρχουν σε αυτήν νετρίνα πολύ υψηλής ενέργειας, και αν κοιτάξει κάποιος την κατανομή τους στον χώρο πρέπει να προέρχονται από άλλους γαλαξίες» λέει σχολιάζοντας τα αποτελέσματα στο «Βήμα» ο καθηγητής Λεωνίδας Ρεσβάνης, «ψυχή» του τηλεσκοπίου NESTOR. «Είναι το ξεκίνημα μιας καινούργιας επιστήμης, της αστρονομίας νετρίνων υψηλής ενέργειας, πολύ υψηλής ενέργειας. Την αστρονομία νετρίνων από τον Ηλιο τη γνωρίζουμε εδώ και καμιά δεκαριά χρόνια, Και τώρα έχουμε νετρίνα από το υπερπέραν, είναι τρομερά σημαντική ανακάλυψη»

Αν και ακόμη τα «γεγονότα» του IceCube δεν έχουν επιβεβαιωθεί πλήρως, ο κ. Ρεσβάνης θεωρεί ότι κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για νετρίνα. Οι όποιοι λόγοι της αμφιβολίας, όπως εξηγεί ο Ιων Σιώτης, πρώην διευθυντής στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και εκ των βασικών συντελεστών στο πρόγραμμα του NESTOR, προκύπτουν από το γεγονός ότι οι επιστήμονες του προγράμματος του Νοτίου Πόλου δεν έχουν βρει σε ποια από τις τρεις οικογένειες των νετρίνων ανήκουν - δεν έχουν «διαβάσει», όπως λένε, όλες τις «υπογραφές» τους. «Βεβαίως τέτοια γεγονότα δεν μπορούν να προκύψουν από ατμοσφαιρικά νετρίνα» λέει ο φυσικός μιλώντας στο «Βήμα» «αλλά στη Φυσική πάντα πρέπει να δεις το σήμα επάνω σε ένα υπόστρωμα».

Τα αποτελέσματα της Ανταρκτικής έχουν στατιστική σημασία που απέχει ελάχιστα από τη θεωρούμενη «επίσημη επιβεβαίωση». Ολοι όμως οι ειδικοί επισημαίνουν ότι τα σήματα της άλλης «υπογραφής» των νετρίνων μπορεί να υπάρχουν αλλά να μην ήταν δυνατόν να ανιχνευθούν επειδή το IceCube, λόγω του ότι «βλέπει» στον πάγο, έχει εξαρχής περιορισμένη όραση σε σχέση με εκείνη ενός τηλεσκοπίου μέσα στο διαυγές νερό, όπως αυτό της Πύλου.

Ολοι επίσης, και εδώ και πάλι όσοι ανήκουν στο «εκτός» των θετικών επιστημών κοινό ενδεχομένως θα απορήσουν, εύχονται τουλάχιστον κάποια από αυτά τα γεγονότα να μην είναι τελικά νετρίνα. «Κάτι τέτοιο θα σημαίνει ότι είναι κάτι άλλο, που δεν γνωρίζαμε ως τώρα, και αυτό είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον» μας είπε όχι μόνο ο Πέτρος Ραπίδης του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», επίσης εκ των βασικών συντελεστών του NESTOR, αλλά και όλοι οι επιστήμονες με τους οποίους μιλήσαμε.

Υψηλές ενέργειες πάνω από κάθε προσδοκία

Ο,τι και αν είναι αυτά τα «μάλλον νετρίνα», η υψηλή ενέργειά τους είναι κάτι το οποίο συναρπάζει τους επιστήμονες. «Τα 28 γεγονότα που καταγράφηκαν έχουν ενέργειες 30-1.200 TeV. Στον μεγάλο επιταχυντή του CERN συναντάμε ενέργειες γύρω στα 14 TeV, που σημαίνει ότι οι κοσμικοί επιταχυντές είναι πολύ πιο αποτελεσματικοί από τους δικούς μας» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Αργύρης Νικολαΐδης, καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, έτερος εκ των συντελεστών του NESTOR. Τα τρία μάλιστα από αυτά τα γεγονότα αγγίζουν ενέργεια τετράκις εκατομμύρια μεγαλύτερη από αυτήν του ορατού φωτός. «1.000 TeV, αυτές είναι τεράστιες ενέργειες, ενέργειες που απλώς τις γράφουμε σε άρθρα σαν να είναι κάτι ονειρώδες και ξαφνικά αυτό που λέγαμε ότι μπορεί να υπάρχει θεωρητικά έρχεται το IceCube και το δείχνει με τρία γεγονότα» λέει ο κ. Ραπίδης, συμπληρώνοντας πως η δυνατότητα να μελετήσουμε σωματίδια τόσο υψηλών ενεργειών θα μας πάει ακόμη πιο κοντά στο Μπιγκ Μπανγκ.

Κοντά όμως στον θρίαμβο υπάρχει και μια πικρία. «Θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς εδώ αντί για το IceCube» λέει ο κ. Ρεσβάνης, ίσως δικαιολογημένα, αφού το τηλεσκόπιο της Πύλου θεωρείται πιο αξιόπιστο από αυτό της Ανταρκτικής. Το NESTOR όμως, το οποίο λίγο μετά την πόντιση, το 2003, ενός πρώτου μέρους του συνέλεξε δεδομένα ατμοσφαιρικών νετρίνων που παράγονται σε αντιδράσεις κοσμικών ακτίνων στην ατμόσφαιρα κερδίζοντας ένα πρωτοσέλιδο στην επιθεώρηση «Astroparticle Physics», έχει μείνει στο πρώτο «πάτωμα» στον βυθό του Ιονίου. Και το μέλλον του διαγράφεται εξαιρετικά αβέβαιο. Παρά το γεγονός ότι, όπως επισημαίνει ο κ. Νικολαΐδης, θα μπορούσε να αποτελέσει βασικό όργανο της νέας αστρονομίας νετρίνων και όχι μόνο. «Είναι απαραίτητο για να ανιχνεύσει τα νετρίνα που προέρχονται από το βόρειο ημισφαίριο του ουρανού» λέει. «Επιπλέον θα πρέπει να θεωρήσουμε το NESTOR ένα υποβρύχιο εργαστήριο το οποίο θα μπορούσε να μας δώσει πληροφορίες σε άλλους τομείς, όπως η θαλάσσια βιολογία σε μεγάλα βάθη ή η σεισμολογία. Το να έχεις άλλωστε ένα τέτοιο τηλεσκόπιο είναι σαν να έχεις ένα μάτι στον βυθό και η Ελλάδα, η οποία έχει διαχρονική παρουσία στη θάλασσα, θα έπρεπε να εκμεταλλευθεί κάτι τέτοιο».

ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ «ΟΔΥΣΣΕΙΑ»
Το τηλεσκόπιο NESTOR
Υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο νετρίνων κυβικού χιλιομέτρου σε πλήρη λειτουργία δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή πουθενά στον κόσμο. Το NESTOR ήταν το πρώτο «απτό» εγχείρημα του είδους, η ιδέα όμως δεν είναι ελληνική. Διατυπώθηκε για πρώτη φορά στη θεωρία από έναν ρώσο φυσικό στη δεκαετία του 1960 και επανήλθε από έναν αμερικανό στη δεκαετία του 1980. Τότε έγινε και η πρώτη απόπειρα εφαρμογής της στην πράξη από αμερικανικούς φορείς στη Χαβάη, εγκαταλείφθηκε όμως λόγω τεχνικών δυσκολιών. Η ελληνική «Οδύσσεια» της Πύλου ξεκίνησε στα τέλη της ίδιας δεκαετίας και στις αρχές του 1990. Στα πρώτα βήματά του το φιλόδοξο σχέδιο προχώρησε αποκλειστικά και μόνο με τις προσωπικές - «ηρωικές» όπως μας τις χαρακτήρισαν ορισμένοι από τους συνομιλητές μας - προσπάθειες του καθηγητή Ρεσβάνη.

Στα μέσα όμως της δεκαετίας του 1990 «υιοθετήθηκε» από την ελληνική κυβέρνηση και προωθήθηκε μέσω του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Ετσι ιδρύθηκε ένα τριμερές κονσόρτσιουμ μεταξύ Ελλάδας, Γαλλίας και Ιταλίας με επικεφαλής τον κ. Ρεσβάνη για την κατασκευή του τηλεσκοπίου στην Πύλο η οποία, σύμφωνα με έκθεση διεθνών εμπειρογνωμόνων, παρουσίαζε όλα τα απαραίτητα πλεονεκτήματα για κάτι τέτοιο. Η συνεργασία ωστόσο διήρκεσε μόλις τρία χρόνια και, στα τέλη της δεκαετίας, η Γαλλία και η Ιταλία αποχώρησαν και ξεκίνησαν δικά τους, ανεξάρτητα προγράμματα στα ανοιχτά, αντίστοιχα, της Τουλόν και της Σικελίας.

Καλλιτεχνική απεικόνιση  προτεινόμενης διάταξης για την τοποθέτηση των ανιχνευτών του KM3NeτT στον βυθό στα ανοιχτά της Πύλου. Φωτογραφία: Marco Kraan/Nikhef


Και εκεί που οι δρόμοι φάνηκαν να συνεχίζονται χωριστά, με μειωμένες πλέον ελπίδες για την ελληνική πλευρά, το όνειρο ενός ευρωπαϊκού τηλεσκοπίου νετρίνων αναβίωσε το 2003-2004, μέσω ενός νέου ευρωπαϊκού προγράμματος. Το εγχείρημα πλέον βαφτίστηκε KM3NeT και στο παιχνίδι μπήκαν και άλλες χώρες, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ρουμανία. Το υπό κατασκευή «κάπου στη Μεσόγειο» τηλεσκόπιο μεγάλωσε σε μέγεθος και η ακριβής θέση του αφέθηκε μετέωρη: μεταξύ των τριών διεκδικητών της η Πύλος εξακολουθούσε να πληροί με τον ικανοποιητικότερο τρόπο τις απαραίτητες προδιαγραφές, όμως στο τραπέζι έπεσε πλέον και η ιδέα του «μοιράσματός» του ανάμεσα στις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις στην Ελλάδα, στη Γαλλία και στην Ιταλία. Το 2008-2009 το KM3NeT πέρασε στη δεύτερη, «προπαρασκευαστική φάση» του, η οποία τελείωσε το 2012 (στο διάστημα αυτό όλες οι χώρες έλαβαν συνολικά 15 εκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης για μελέτες σκοπιμότητας, το πρόγραμμα κοστολογήθηκε στα 250 εκατομμύρια, ενώ η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύθηκε να επενδύσει μελλοντικά 50 εκατομμύρια στην Πύλο χωρίς μέχρι στιγμής να έχει επενδύσει τίποτε).

Η επόμενη φάση, η οποία έχει ξεκινήσει στα άλλα κράτη, είναι προς το παρόν... άφαντη στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα, το οποίο εκτός από μεγάλα οράματα έχει επίσης γεννήσει και μεγάλες εντάσεις, έχει παγώσει έχοντας επιπλέον να αντιμετωπίσει εμπόδια που ξεκινούν από την έλλειψη κοινής και σταθερής γραμμής και υποστήριξης των κυβερνώντων και φθάνουν ώς την παρούσα οικονομική κρίση. Εδώ και περίπου μια διετία, μετά τη συνταξιοδότηση του κ. Ρεσβάνη, είναι ουσιαστικά και τυπικά ακέφαλο ενώ, αφού μετατέθηκε από τον έναν φορέα στον άλλον, σήμερα υπάγεται στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, φαίνεται να έχει... αλληλεπίδραση νετρίνου με το ελληνικό περιβάλλον.

Ο ίδιος ο κ. Ρεσβάνης βλέπει το «παιδί» του να αργοπεθαίνει. «Τελείωσε, κλείνουμε» δηλώνει μιλώντας στο «Βήμα». «Είμαστε εκατό φορές καλύτεροι από την Ανταρκτική αλλά εκείνοι είχαν την Αμερική από πίσω τους, εμείς είχαμε την ελληνική μιζέρια των μνημονίων και την αβελτηρία του κ. Αρβανιτόπουλου. Και όχι μόνο του σημερινού υπουργού, αλλά και την ασυνέχεια της ελληνικής διοίκησης πριν από αυτόν, διότι έρχεται ένας γενικός γραμματέας και λέει μαζί σας παιδιά, μετά έρχεται ο επόμενος και αλλάζει, τα παίρνει πίσω, το οποίο σημαίνει ότι οι ξένοι γελάνε μαζί σου. Για να γίνει ένα μακρόπνοο έργο σε βάθος χρόνου και να είναι στην κόψη της τεχνολογίας χρειάζεται διοικητική υποστήριξη με συνέπεια και συνέχεια. Στην Ελλάδα είναι καλαμπούρι».

Εξίσου απαισιόδοξος για το μέλλον είναι ο κ. Σιώτης. «Θεωρώ ότι η ιστορία του τηλεσκοπίου έχει παγώσει, εκτός αν υπάρξει μια πολύ συνταρακτική ανακάλυψη από τον Νότιο Πόλο. Δεν πρόκειται να ξαναζωντανέψει διότι είναι πολύ απλό, οι πόροι είναι περιορισμένοι και στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές επιστημονικές κοινότητες οι οποίες προωθούν η καθεμιά τη δική της ατζέντα. Επιπλέον οι κανόνες χρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ενθαρρύνουν τον κατακερματισμό της προσπάθειας με αποτέλεσμα η Ευρώπη να μην είναι ανταγωνιστική με τις ΗΠΑ», λέει στο «Βήμα». «Ενδεχομένως όμως αν έκανε την τρέλα η Ελλάδα να πει επενδύω τα 50 εκατομμύρια από το ΕΣΠΑ σε αυτή την ιστορία, θα μπορούσε να συμπαρασύρει ορισμένους. Φυσικά εφόσον η επιστήμη το δικαιολογεί, σε συνδυασμό δηλαδή με μια ανακίνηση του ενδιαφέροντος λόγω του IceCube. Τότε θα μπορούσα να φανταστώ τη Γερμανία να βάζει άλλα 50 εκατομμύρια».

Από την πλευρά του ο κ. Ραπίδης επισημαίνει ότι το πρόγραμμα ΚΜ3NeT για την κατασκευή ενός μεγάλου τηλεσκοπίου νετρίνων είναι το μόνο από τα μεγάλα ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που θα μπορούσε να υλοποιηθεί στη χώρα μας. «Πρέπει να πάρουμε την πρωτοβουλία και να το προσελκύσουμε» λέει. «Θα είναι κάτι που θα μας φέρει στην πρώτη γραμμή του ερευνητικού γίγνεσθαι και θα μας κάνει υπερήφανους, θα είναι ένα βήμα προς τα εμπρός μέσα στη δύσκολη περίοδο που περνάμε».

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ 13/12/2013.