Ascaris lubricoides (Ασκαρίδα η σκωληκοειδής)

Ascaris lubricoides (Ασκαρίδα η σκωληκοειδής)

Νηματώδης έλμινθας με παγκόσμια κατανομή. Εντοπίζεται κυρίως σε τροπικές χώρες όπου η θερμοκρασία και η υγρασία ευνοούν την εξέλιξή του. 

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΗΛΙΚΟΥ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥ 

Οι ενήλικες έλμινθες είναι λευκού χρώματος ή κιτρινέρυθρες με κωνικά άκρα. 

Ο άρρην σκώληκας έχει σώμα κυλινδρικό με ραβδώσεις εγκάρσιες που το πίσω άκρο του διπλώνεται κοιλιακά (μήκος παρασίτου περίπου 15-20cm), ενώ το θήλυ εχει μεγαλύτερο μήκος (20-35cm) και το ουραίο άκρο είναι οξύ και ευθύ. Αυτό διευκολύνει την σύζευξη των παρασίτων. 

Το πεπτικό και το γεννητικό σύστημα της ασκαρίδας δεν παρουσιάζει βασικές διαφορές από τα αντίστοιχα του οξύουρου. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ασκαρίδας είναι το υγρό της σπλαχνικής κοιλότητος του σκώληκα, μέσα στο οποίο βρίσκονται το πεπτικό και το γεννητικό σύστημα, και περιέχει ουσίες τοξικές για τον άνθρωπο. Κύριος ξενιστής είναι ο άνθρωπος με κύρια εντόπιση στο πεπτικό σύστημα και ιδίως στο λεπτό έντερο. 

Το παράσιτο αυτό έχει την ιδιότητα να μεταναστεύει σε άλλα μέρη του σώματος. Τα συμπτώματα από την ασκαριδίαση εξαρτώνται από τον αριθμό των σκωλήκων που υπάρχουν στο έντερο και από την εντόπισή τους σε άλλα όργανα, όταν μεταναστεύουν από το έντερο. 

Συγκριτικά με τον οξύουρο, στην ασκαρίδα δεν γίνονται αναμολύνσεις διότι τα ωάρια που αποβάλλονται δεν είναι εμβρυοφόρα. 

ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥ. 

Τα θήλεα παράσιτα μετά την γονιμοποίηση αποβάλλουν τα ωάρια στο έντερο και στη συνέχεια με τα κόπρανα φθάνουν στο εξωτερικό περιβάλλον. 

Τα γονιμοποιημένα ωάρια είναι στο στάδιο του ενός κυττάρου και δεν είναι μολυσματικά (γι΄ αυτό το λόγο δεν υπάρχει αναμόλυνση). Απαιτούνται περίπου 2 εβδομάδες σε θερμοκρασία περιβάλλοντος 22-230 C και σε υγρό και σκοτεινό μέρος (ο ήλιος τα καταστρέφει), για να σχηματισθεί η προνύμφη 2ου σταδίου. Το καλοκαίρι ο χρόνος αυτός φθάνει στις 30-40 ημέρες ενώ το χειμώνα τις 60-70 ημέρες. 

Η κατάποση ωαρίων που περιέχουν την προνύμφη 2ου σταδίου, ακολουθείται από την πέψη του κελύφους των ωαρίων απο τα γαστρικά υγρά και την απελευθέρωση της προνύμφης, η οποία εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος δια μέσου των φλεβιδίων του εντέρου. Οδεύει στην δεξιά καρδιά και από εκεί στις κυψελίδες των πνευμόνων όπου πραγματοποιούνται ακόμα δύο εκδύσεις του παρασίτου. Ακολούθως εντοπίζεται στην τραχεία (διαπερνώντας το κυψελιδικό τοίχωμα), και στον φάρυγγα όπου καταπίνεται και διά του οισοφάγου φθάνει στο στομάχι, περνά στο λεπτό έντερο για να σχηματισθεί πλεόν το ενήλικο παράσιτο. Εκεί ζευγαρώνουν το αρσενικό με το θηλυκό παράσιτο και παράγονται τα γονιμοποιημένα ωάρια τα οποία αποβάλλονται στο εξωτερικο περιβάλλον 2 μήνες μετά από την μόλυνση, ενώ αν απουσιάζει το αρσενικό παράσιτο τα ωάρια που αποβάλλονται είναι μη γονιμοποιημένα. 

1-2. Τα ενήλικα παράσιτα(♂ 15-20x0,3cm, ♀20-35x0,5 cm) ζουν στο λεπτό έντερο των ξενιστών τους και διατρέφονται κυρίως με τα υδαρή συστατικά του εντέρου. Τα γονιμοποιημένα ωάρια ωοειδούς έως σφαιρικού σχήματος περιβάλλονται από παχύ, άμορφο βοθριωτό κέλυφος και είναι συνήθως άτμητα όταν αποβάλλονται με τα κόπρανα. Το κέλυφος των μη γονιμοποιημένων ωαρίων είναι λεπτότερο. 

3-6. Στο έδαφος απαιτείται χρονικά διάστημα 10-40 ημερών (εξαρτάται από την θερμοκρασία) για να αναπτυχθούν η προνύμφη 3ου σταδίου (L3) μέσα στο ωάριο (μερικοί ερευνητές περιγράφουν ανάπτυξη μέχρι την προνύμφη 2ου σταδίου). 

7-8. Μετά από κατάποση των μολυσματικών ωαρίων η προνύμφη εκκολάπτεται στο έντερο (3-4h), διαπερνά το εντερικό τοίχωμα και μεταναστεύει διά μέσου της πυλαίας κυκλοφορίας στο ήπαρ (πιθανή έκδοση της προνύμφης L2→ L3), δεξιά καρδιά και πνεύμονες όπου σχηματίζεται η προνύμφη L4 (4ου σταδίου). Από τις πνευμονικές κυψελίδες και τα βρογχιόλια ανέρχεται στη τραχεία και στον φάρυγγα, καταπίνεται και περνά στο λεπτό έντερο (8 ημέρες μετά την μόλυνση) όπου ωριμάζει σε ενήλικο πάρασιτο. Στο έντερο πραγματοποιείται το ζευγάρωμα αρσενικών και θηλυκών παρασίτων και η αποβολή των γονιμοποιημένων ωαρίων. 

L1-L4: προνύμφες 1ου-4ου σταδίου. 

Ο: οισοφάγος Ε: έντερο\ 

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕΙΣ ΑΣΚΑΡΙΔΑΣ - ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗΣ 

Η κλινική εικόνα της παρασίτωσης εξαρτάται από: 

α) τον αριθμό των σκωλήκων στο έντερο. 

Γενικά υποψία για την παρασίτωση αυτή μας δίνουν τα ενοχλήματα από το πεπτικό (βάρος ή πόνος κατά το επιγάστριο με εμέτους ή διάρροιες) και από το νευρικό σύστημα, (με πρώτο ίσως σύμπτωμα είναι η μεταβολή του χαρακτήρα) και 

β) από την εντόπιση του παρασίτου στον οργανισμό (μετανάστευση του παρασίτου σε διάφορα όργανα άλλων συστημάτων εκτός του πεπτικού συστήματος). Κατά την πνευμονική φάση μετανάστευσης των προνυμφών παρουσιάζονται συμπτώματα πνευμονίτιδας και καταστροφή του βρογχικού επίθηλίου. 

Από το 12/λο και το λεπτό έντερο οι σκώληκες είναι δυνατόν να μεταναστεύσουν ιδίως επί πυρετού ή κατά τη γενική αναισθησία: 

- Στο τυφλό όπου προκαλούν ενοχλήματα σκωληκοειδίτιδας ή να προκαλέσουν εντερική απόφραξη (ειλεός). 

- Στο στομάχι και αυτό διότι έχουν αναφερθεί σκώληκες σε εμέσματα. Επίσης από το στομάχι είναι δυνατόν ακολουθώντας τον οισοφάγο η ασκαρίδα να οδεύσει στον φάρυγγα, στις ρινικές κοιλότητες και να εξέλθει στο εξωτερικό περιβάλλον δια μέσου της ρινός, ή να προκληθεί ασφυξία (κατά τη γενική αναισθησία). 

- να εισέλθει στην ευσταχιανή σάλπιγγα και αφού προκληθεί διάτρηση του τυμπάνου να εξέλθει διαμέσου του έξω ακουστικού πόρου. 

- Στα χοληφόρα αγγεία και στη χοληδόχο κύστη με αποτέλεσμα συμπτώματα χολοκυστίτιδος από απόφραξη χοληφόρου πόρου. 

- Στο πάγκρεας απόφραξη των απεκκριτικών πόρων αυτού με αποτέλεσμα παγκρεατίτιδα . 

- Αναφυλακτικές αντιδράσεις 

- Νευρικές διαταραχές στους χρόνιους ιδίως ασθενείς λόγω μετανάστευσης στον εγκέφαλο (σπασμοί, ψυχικές ανωμαλίες, παραληρήματα κ.ά). 

- Σπάνια, αλλά εν τούτοις αναφέρονται στη βιβλιογραφία, ορισμένες προνύμφες εκ των πνευμόνων να μην ακολουθήσουν τη φυσιολογική οδό ώστε να φθάσουν στο 12/λο , αλλά να μπουν στις πνευμονικές φλέβες, να φθάσουν στην αριστερά καρδία και από εκεί σε διάφορα όργανα. Έτσι εξηγείται η αποβολή προνυμφών του σκώληκα με τα ούρα ή οι μολύνσεις εμβρύων στις έγκυες γυναίκες. 

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ 

Περισσότερο από το ¼ του πληθυσμού της γής φιλοξενεί το παράσιτο, το οποίο μεταδίδεται δια της εντεροστοματικής οδού. Η μόλυνση γίνεται με κατάποση ωαρίων από το χώμα που είναι μολυσμένο με κόπρανα ανθρώπων (σε κάποιες αναπτυσσόμενες χώρες τα κόπρανα του ανθρώπου χρησιμοποιούνται για λίπασμα), το νερό, τα μολυσμένα τρόφιμα και λαχανικά. Είναι πιο συχνή στα παιδιά (ρύπανση χεριών με μολυσμένο χώμα και μολυσμένα παιχνίδια). 

Παράγοντες που συντελούν στην εύκολη μετάδοση του παρασίτου είναι: 

α) η μεγάλη γονιμότητα του σκώληκα (200.000 ωάρια /ημέρα). 

β) Η μεγάλη βιωσιμότητα των ωαρίων (από μήνες έως και 3-5 έτη) και 

Δεν μεταδίδεται με πρόσφατα κόπρανα, ούτε με άμεση επαφή με παρασιτιζόμενο άνθρωπο. 

ΔΙΑΓΝΩΣΗ 

Θα γίνει με την ανεύρεση των ωαρίων και των σκωλήκων. 

Τα γονιμοποιημένα ωάρια είναι: Ωοειδή, με παχύ τοίχωμα, άχροα στην αρχή κατόπιν χρωματίζονται κίτρινα ίσως από την επίδραση των χολοχρωστικών που βάφουν το εξωτερικό βοθριωτό περίβλημα. Περιέχουν ένα κύτταρο με ή χωρίς διαίρεση. 

Τα μη γονιμοποιημένα ωάρια είναι: 

α) Μεγαλύτερα σε μέγεθος. 

β) Το κέλυφος είναι λεπτότερο και αν τα ωάρια αυτά πιεσθούν μεταξύ καλυπτρίδας και αντικειμενοφόρου πλάκας καταστρέφονται. 

γ) Μέσα στα ωάρια υπάρχει μάζα κοκκίων και σφαιρικών σωματίων. 

Τα αποφλοιωμένα ωάρια είναι ωάρια γονιμοποιημένα ή μη γονιμοποιημένα τα οποία έχουν χασει το εξωτερικο βοθριωτό τους περίβλημα. 

ΘΕΡΑΠΕΙΑ 

Χορήγηση μεβενδαζόλης ή αλβενδαζόλης ή παμοϊκού πυραντέλιου (ίσως αναποτελεσματικά για την καταστροφή των μεταναστευουσών προνυμφών). Χειρουργική επέμβαση απαιτείται σε απόφραξη των χοληφόρων αγγείων, του παγκρεατικού πόρου ή σε περίπτωση μηχανικού ειλεού. 

ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ Δρ.ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗ ΧΡΥΣΑ

ΕΠΙΜΕΛΕIA KAI PHOTOS BY KONSTANTINOS P TSIANTIS

10/1/2020